Meerdere Nederlandse auteurs van diverse pluimage waren hun voorgegaan met romans waarin de jazz een – doorgaans verderfelijke – rol speelde, maar het eerste echte jazzboek van vaderlandse bodem verscheen in 1939: Jazzmuziek: Inleiding tot de volksmuziek der Noord-Amerikaansche negers door Will G. Gilbert en mr. C. Poustochkine. Uit de eerste zin van het voorwoord spraken al dubbelzinnige gevoelens: ‘Het heeft de schrijvers van dit boek allerminst voorgestaan met dit werk propaganda voor de jazzmuziek te voeren.’
Die dubbelzinnigheid maakte, in het geval van de eerste auteur, na mei 1940 snel plaats voor onaangename duidelijkheid. Will G. Gilbert ontpopte zich als een ijverige collaborateur met de Duitse bezetters. Hij was zelfs het brein achter het Verbod van negroide en negritische elementen in dans- en amusementsmuziek, dat in 1942 werd uitgevaardigd door het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. Niettemin verschenen in 1947 en 1952 nog nieuwe herziene edities van het boek van Gilbert en Poustochkine.
Een absolute classic van internationale allure is JAZZ, het in 1959 bij De Bezige Bij verschenen fotoboek van Ed van der Elsken. Het biedt een prachtige keuze uit zijn meesterlijke beelden, met sfeervolle teksten van Jan Vrijman, Hugo Claus, Simon Carmiggelt, Friso Endt en Michiel de Ruyter. De oorspronkelijke editie is al jaren antiquarisch zeer gezocht, maar gelukkig zijn later meerdere, soms uitgebreide heruitgaven verschenen, zowel in Europa als in Japan.
Een ander monument uit de Nederlandse jazzboekerij is drie jaar geleden ook eindelijk herdrukt. Martin Schoutens Billie en de president verscheen oorspronkelijk in 1977 en oogstte alom juichkreten.
Michiel de Ruyter:
‘Een van de beste boeken die in het algemeen, waar dan ook en wanneer dan ook, over jazz zijn geschreven.’
Adriaan Jaeggi:
‘De enige die het bij mijn weten gelukt is om over jazz te schrijven op een respectvolle en poëtische, maar niet aanstellerige manier.’
Gijs Tra:
‘Alleen al door het meeslepende taalgebruik het beste Nederlandse boek dat ooit over jazz verscheen.’
Het boek is tegelijk het verslag van een jazzliefde en een Bildungsroman. In de woorden van bewonderaar Peter Buwalda (zelf auteur van de bestseller Bonita Avenue, waarin de jazz ook uitvoerig aan bod komt):
‘Schouten kan even scherpzinnig vertellen over een solo van Lester Young als over wat jazz kan betekenen voor een jongen uit het Apeldoorn van de jaren vijftig.’
Ondersteun het Nederlands Jazz Archief en word Vriend!
Ontvang naast korting op producten en evenementen 4 keer per jaar Jazzbulletin: een uitgave exclusief voor Vrienden van het Archief.
