CORONACRISIS De zorgen van professionals
TEKST TON OUWEHAND & COEN DE JONGE
‘Na de Spaanse griep kwamen de roaring 20s’
De coronacrisis treft allereerst de musici. Die slaan zich er meestal man- en vrouwmoedig doorheen; zie daarvoor de vorige pagina’s. Maar ook professionals achter de muziek (programmeurs, orkestmanagers, clubbestuurders, opleiders, festivalorganisatoren) kampen met grote problemen. Jazz Bulletin vroeg een aantal van deze mensen naar hun ervaringen, aan de hand van drie vragen:
- Welke rampen spelen zich op dit moment af in uw situatie?
- Welke oplossingen zijn daar momenteel voor gevonden?
- Wat is uw voorspelling van de situatie binnen uw organisatie over een half jaar?
De antwoorden waren zoals verwacht gevarieerd. Soms ronduit somber, soms laconiek, soms optimistisch tegen beter weten in. Men worstelt met onzekerheden. Maar vaak zijn er ook opmerkelijke alternatieven. Allicht, het gaat uiteraard om jazzmuziek.
Susanna von Canon (ICP) meldt dat er momenteel bij haar geen acute rampen zijn – echter wel ‘een lange, lange pauze waar er voldoende tijd is om een drankje of twee te nemen en je af te vragen wanneer de volgende set weer gaat beginnen. ICP is een verzameling van 10 eigenheimers – dus wij hebben geen algemene richtlijnen van hoe wij deze merkwaardige tijd doorkomen.
Sommigen doen aan virtuele concerten (zoals Ab Baars, Michael Moore, Guus Janssen). Ook Wolter houdt zich bezig in cyberspace. Mary houdt zich koest, Han zit rustig in Drenthe en maakt mooie dingen – hij heeft het voordeel om ’twee meesters” te dienen. Ook Ernst heeft net een prachtig boek met tekeningen uit. Toby, Tristan en Thomas zijn in het buitenland.
Dus bij ons is het devies: GEDULD. Verder halen wij allerlei mooie oude opnames uit de kast en zetten ze op bandcamp voor het luisterplezier van onze fans in de niche!’
En over een half jaar ? ‘Ik vermoed dat Nederland Jazzland zich even met eigen musici tevreden zal moeten houden en gelukkig zijn er meer dan genoeg fantastische jazzmusici gewoon hier in Nederland. Oost, West zal nog een jaar of twee duren, dus voor nu: Thuis Best.’
Heel wat somberder klinkt programmeur Frank van Berkel van het Bimhuis.
‘Van een ramp mag je spreken. Ik heb twee en een halve maand prachtig en zorgvuldig samengestelde jazzprogrammering moeten annuleren en de maand juni zal nu ook geannuleerd moeten worden. Maanden werk heeft hier in gezeten, niet alleen voor mij. Een heel divers programma met vele (internationale) musici. Voor die musici is de ramp pas echt. Over hen maak ik mij dan ook enorme zorgen. Ik zou veel meer voor hen willen doen. Helaas is onze financiële situatie verre van toereikend daarvoor en dat vind ik heel teleurstellend.
‘Oplossingen? Op dit moment kunnen we met onze live programmering niets. Samenkomsten zijn verboden. Bovendien moeten alle uitgaven gesaneerd worden om een faillissement in de nabije toekomst te voorkomen. Er wordt voor diverse online activiteiten gekozen, die op dit moment ontwikkeld worden. In juni kan er nog niet live opgetreden worden, omdat er volgens de richtlijnen maximaal 30 bezoekers inclusief personeel en musici geoorloofd zijn. We hebben er voor gekozen om vanaf 1 juli op een bijzondere manier wekelijkse concerten op de zaterdagavond te organiseren volgens de dan geldende en toegestane nieuwe normen. Concerten voor publiek, die ook live gestreamd gaan worden op BIMHUIS TV. We doen dan 1,5 meter concerten in een nieuwe setting voor maximaal 61 bezoekers per set. Het publiek krijgt in een nieuwe 1,5 meter zaalzetting een intensere beleving, verwachten we. Musici kunnen zo weer gaan spelen.
‘Ik voorspel, dat we in het najaar deze 1,5 meter-concerten voort moeten zetten. Minder mensen in de zaal, kleinere bezettingen op het podium, intensere beleving. Tot hoe lang dit zal duren is echt moeilijk te zeggen. Ook nog moeilijk te zeggen of we deze nieuwe situatie moeten beperken tot 1 x per week, of dat er veel animo en interesse is vanuit het publiek, zodat we meerdere concerten per week kunnen doen. Internationale concerten zullen vanwege reisbeperkingen zeer beperkt mogelijk zijn. Onze programmering zal dan merendeels op Nederlandse musici toegespitst worden, wat voor de Nederlandse musici uiteraard heel goed is.’
Bartho van Straaten van Muziekpodium Paradox ziet veel onzekerheden. Hij vertelt dat er vanaf 7 maart 50 concerten zijn afgelast. ‘De kaartverkoop (ook voor najaar) stort geheel in. De openstelling vanaf 1 juni voor concerten met maximaal 30 bezoekers/crew/band is een farce/wassen neus. Dat betekent maximaal 25 feitelijke bezoekers en daar kun je geen gezonde bedrijfsvoering op loslaten. We focussen ons op de doorstart vanaf september. De capaciteit van Paradox slinkt dan, van normaal 175 bezoekers, naar 55 bezoekers met 1,5 meter afstand tussen personen.
Maar ook dat is eigenlijk een ongezonde situatie voor musici/publiek/podium. Veel personeel zit thuis, sommigen werken vanuit thuis, een aantal kan ook weinig doen (geluidsmensen – horeca). Er is één werknemer is overdag in Paradox aanwezig voor lopende zaken en voorbereidingen betreffende het komende seizoen.Vrijwilligers zitten thuis.
‘We verwachten dat een aantal geplande concerten van buitenlandse groepen geannuleerd zullen worden. De vraag is hoe het internationale reizen zich in het najaar ontwikkelt, maar ook dat vanwege afgelaste concerten in een Europese tournee er gaten kunnen ontstaan waardoor het financiële fundament onder zo’n tour wegvalt, met als gevolg dat zo’n hele tour niet door kan gaan…
‘Vanwege de sluiting van het lokale conservatorium is de Paradoxzaal, en enkele studio’s (muziekateliers), belangeloos aan het Conservatorium
ter beschikking gesteld waardoor (vooral buitenlandse) studenten daar individueel kunnen studeren. In juni gaan we wat try-outs doen met Anderhalvemeterconcerten van workshop- en muziekschoolpresentaties en een enkel afstudeerconcert. De ervaringen die we daarmee opdoen, nemen we mee naar september.
‘We onderzoeken vanaf september om 2 concerten op een avond te doen voor 2 x een verschillend publiek. Een vroeg avondconcert en een late night concert.
We kunnen dan 2 x 55 bezoekers ontvangen,
wat aardig in de buurt komt bij het gemiddelde aantal bezoekers bij Paradoxconcerten.
Om contact met je publiek en muzikanten te behouden doen we in mei wekelijks live streaming concerten op vrijdag.
Deze concerten zijn gratis te volgen via YouTube en diverse Facebook pagina’s, maar ook met het principe pay what you want. Afhankelijk van het succes, gaan daar eventueel in juni mee door.
‘Dankzij subsidiering van gemeente, Fonds Podiumkunsten en KunsLoc (provincie) is de financiële basis van Paradox gezond en zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet, zeker het komende half jaar. Maar er is een vooralsnog een heleboel onzeker. Hoe reageert het publiek op de nieuwe anderhalvemetereconomie? Ons publiek is een wat ouder publiek, wil men nog wel naar concerten? Het is niet alleen ‘het concert’ maar een avond Paradox is ook een sociaal gebeuren, wat blijft daarvan over? Komt er ooit weer een ‘oude’ situatie terug enigszins vergelijkbaar met de pre-corona tijd? Wat blijft er over van de jazzclub infrastructuur? Hoe gaat het met de musici, kunnen zij overleven?’
Willem Habers (voorzitter van Jazzpodium De Tor) begint met een relativering.
‘Rampen? Rampen spelen zich momenteel af op de ic-afdelingen van ziekenhuizen; je moet alles in perspectief zien. Rampen spelen zich af voor de individuele (jazz)musici die hun inkomen van de ene op de andere dag zagen verdampen. Daarbij vergeleken zijn de uitdagingen waar De Tor zich voor gesteld zien klein bier. Feit is natuurlijk wel dat de hele samenleving is getroffen door dit virus en dat de culturele sector in het algemeen en de jazz in het bijzonder wel weer eens extra de dupe hiervan kan worden…
‘Onze situatie: een gigantisch groot deel van het budget van veel culturele instellingen gaat naar aflossing, exploitatie, hypotheek, onderhoud, verwarming etc. etc. van hun gebouwen. Helemaal aan het eind van het rijtje komt dan ook nog een post voor de programmering. Daar hebben wij gelukkig geen last van: wij zitten niet in een fraai, onder architectuur gebouwd prestige-object maar organiseren al vijftig jaar (!) onze concerten in twee voormalige rijtjeshuizen in de Walstraat in Enschede.
Ons kapitaal zijn onze vrijwilligers. Jazzpodium de Tor wordt geheel gerund door vrijwilligers. Van programmeur tot schoonmaker, van barkeeper tot geluidtechneut, van kassa-medewerker tot marketeer: alles is vrijwilligerswerk. Onze overhead-kosten zijn nul. Bij De Tor krijgen alleen de optredende musici betaald. En, toegegeven, die vangen ook niet de hoofdprijs….
‘We hebben, evenals alle andere culturele instellingen, alle geplande concerten in de maanden maart, april, mei en juni 2020 moeten annuleren. Dat betekent dus geen inkomsten uit kaartverkoop. Bij De Tor kun je niet reserveren (vol=vol), dus we hebben geen perikelen gehad met terugbetalen van reserveringen of uitgeven van vouchers o.i.d. Niemand van onze jaarkaarthouders heeft gereclameerd.
‘Het seizoen 2019-2020 beschouwen wij als afgelopen. Op naar het volgend seizoen. Dat is ons vijftigste seizoen. Op 4 september 2020 is het op de kop af vijftig jaar geleden dat het eerste concert door -toen nog- Stichting Jazz in Enschede in De Tor werd georganiseerd. Voor dit jubileum-seizoen hadden/hebben we grootse plannen. Veel van die evenementen kunnen nu helaas niet doorgaan. Maar we hebben het niet over afstel, hooguit over uitstel.
‘We zijn momenteel druk bezig met het zoeken – en vinden- van alternatieven. Grootste uitdaging vormt natuurlijk de locatie. Ons vertrouwde en geliefde onderkomen aan de Walstraat is te klein om concerten te organiseren met inachtneming van de RIVM-maatregelen. De maximale capaciteit van De Tor is 100 personen, maar dan zitten ze wel als haringen in ton. (“Now you know what sardines feel like”, zoals Dizzy Gillespie het ooit uitdrukte tijdens zijn concert in De Tor.)
‘Over een half jaar bestaat De Tor vijftig-en-een-half jaar. Dan organiseren we (jazz)concerten en -activiteiten voor en door enthousiaste bezoekers en musici. Waar, hoe, hoe vaak? Geen idee. Dat is helemaal afhankelijk van hoe de ontwikkelingen rondom dit klote-virus zijn en wanneer er een vaccin is gevonden. Maar dat Jazzpodium De Tor dan volop actief staat buiten kijf.’
Bert Boeren (organisator van de Conservatorium Talent Award, een onderdeel van JazzinDuketown) ervaart de situatie niet direct als een ramp. ‘Onze prioriteit gaat uit naar het evenement, op welke wijze dan ook, door te laten gaan. Dit vraagt de nodige creativiteit en flexibiliteit van zowel locatie, beschikbaarheid jury en data examens kandidaten. De datum waarop het CTA plaats gaat vinden, hangt dan ook af van wanneer de finalisten van de Nederlandse conservatoria kunnen afstuderen. In eerste instantie leek het erop dat dit voor de zomervakantie zou zijn. Vandaar dat we op een online vorm (streamen) uit zijn gekomen waarbij de performances van de finalisten voor de jury en zonder publiek zouden plaatsvinden.
‘Omdat sommige conservatoria gekozen hebben voor afstuderen via een portfolio en andere weer voor examens in augustus, september, oktober of zelfs november hebben wij nu het evenement verplaatst naar eind september/begin oktober. Uiteraard in een aangepaste vorm die het RIVM ons oplegt. Dus voor nu met maximaal 100 bezoekers al naar gelang de ruimte dit toelaat. We zijn afhankelijk van de subsidies van Jazz In Duketown en het Prins Bernard Cultuurfonds Brabant maar gaan ervan uit dat het evenement volgend jaar in de oorspronkelijke vorm plaats kan vinden. Let wel: de tiende editie!’
Juan Martinez van het Jazz Orchestra of the Concertgebouw verzucht dat het cancellen van ruim 30 concerten vanaf maart tot een enorme sof heeft geleid. ‘En een grote financiële strop. Dat gaat over tonnen en is niet te verzekeren. Pandemieën zijn een ontbindende voorwaarde in alle contracten. Gelukkig hebben we nog wel subsidie en gelukkig stellen de cultuurfondsen zijn coulant op waardoor we onze musici in ieder geval gedeeltelijk kunnen compenseren. Tegelijkertijd is daar nog veel onduidelijk over en is compensatie voor de geleden schade onduidelijk.
‘Wij zouden op 12 maart ’s ochtends naar Tallinn vliegen voor twee concerten in Estland en op 11 maart ‘avonds kregen we een mail dat alles gecanceld was. Voor ruim €8.000 vliegtickets gekocht. Geen concerten en hoe lang geen concerten meer? In gesprek met programmeurs en zaaldirecteuren. Onzekerheid alom. We zijn hard gaan nadenken over online mogelijkheden en hebben een daar nieuwe initiatieven op ingezet. We zijn concerten van de afgelopen jaren die op video waren opgenomen gaan editten en inmiddels begonnen met het om de week streamen via Facebook. Ik heb contact opgenomen met het NJA met het idee om Podcasts te maken van de Dutch Jazz Heritage concerten van de afgelopen twee seizoenen. Ondertussen begon het mix-proces en post-productieproces van Jazz Influencers dat we half mei zouden presenteren in een korte tournee. Die release is nu uitgesteld tot na de zomer en we gaan kijken hoe we vanaf juni een aantal singles van dit album kunnen uitbrengen, liefst als onderdeel van een podcastserie over de millennials wiens composities de basis vormen van ons nieuwe album. Corona-voordeel is dat we nu enorm veel tijd hebben voor de mix en mastering 😉
‘Zonder grootschalige financiële steun zie ik niet hoe de huidige infrastructuur gehandhaafd kan blijven en ik maak me dan ook grote zorgen over het culturele slagveld na corona. Aan de andere kant: Na WO 1 en de Spaanse griep die daar op volgde kwamen de roaring 20s met de internationale opkomst van jazz en een enorme culturele vitaliteit. Ik blijf optimistisch over de langere termijn, maar maak me grote zorgen over de schade die deze periode zal veroorzaken.’
Producer Cyriel Pluijmakers schetst kort een weinig rooskleurig beeld: ‘We hebben tientallen concerten moeten afzeggen. Alle zzp-activiteiten zijn tot stilstand gekomen.
Naast mijn zzp-werk als producent heb ik ook nog twee dagen vaste inkomsten als concertprogrammeur bij een theater. Die zorgen ervoor dat ik nog boven bet bestaansminimum zit. Een aantal geannuleerde concerten heb ik kunnen verplaatsen.
We zullen een oplossing moeten zoeken in de anderhalvemeter situatie: kleine ensembles programmeren en zalen maar voor 1/3 of 1/4 vullen, zodat het publiek voldoende afstand heeft van elkaar.’
Ex-opleider en bassist Joris Teepe geeft aan dat een belangrijk deel van het onderwijsprogramma dat hij in Groningen had ingevoerd (New York comes to Groningen) is weggevaagd en ook niet online is te doen. ‘Het is vooral een ramp voor de studenten. Een groot deel in de jazzopleiding komt uit het buitenland. Een deel van die groep is terug naar hun eigen land en volgt bij ons online onderwijs. Soms zijn groepslessen lastig te organiseren i.v.m. het tijdsverschil waarbij studenten uit Brazilië, Rusland, Korea en Italië deelnemen. We houden ons zoveel mogelijk aan het oorspronkelijke lesrooster met Nederlandse tijdstippen.. Daarnaast is het voor veel studenten een financiële ramp. Ze hebben geen bijbaantjes meer en vooral de buitenlanders uit arme landen zijn daarvan afhankelijk voor hun kamerhuur en levensonderhoud.
‘Voor de studenten hebben we een noodfonds voor financiële hulp. Ook biedt het dekenaat psychische hulp. We geven momenteel online onderwijs. Voor de hoofdvakken en andere individuele lessen gaat dit wel, ook voor groepslessen zoals theorie, compositie en arrangeren is dit wel te doen. Soms vragen we studenten om videofilmpjes te maken van de oefeningen of opdrachten. Het spelen in een ensemble vorm is echt onmogelijk terwijl ervaring hierin opdoen juist de kern is van de opleiding. Ook de audities doen we online dit jaar, met video, door gesprekken en door hen soms online te laten spelen. Er zijn bij audities altijd twijfelgevallen en daarvoor was een live auditie echt beter. Ook voor de (eind)examens die eraan komen aan het einde van het semester hebben we een noodplan. Studenten kunnen kiezen om in juni of september te spelen zonder publiek met een ensemble van max 4 personen op 1,5 meter afstand. Of ze kunnen een portfolio maken met spelen op een video.
‘Het grootste probleem is dat we niet weten wanneer de buitenlandse studenten terug kunnen naar Nederland, en dat geldt ook voor de buitenlanders die we nu hebben aangenomen in deze auditie-ronde. Een ander groot probleem is het aanreizen van de wekelijkse artiest uit New York. Het is onmogelijk als die eerst 2 weken in quarantaine moet. Het is moeilijk te voorspellen hoe snel het internationaal reizen zich gaat herstellen. Ik denk dat het onderwijs ter plekke wel te doen is, we zijn plexiglas schotten aan het installeren. Op die manier zou live samenspelen weer mogelijk moeten worden.’
Vergelijkbare opleidingszorgen heeft Edo Righini, Head of Jazz and Pop Music bij het CvA te Amsterdam. ‘De COVID-19 crisis heeft onze school, zijn docenten en studenten geraakt. Een aanzienlijk deel van onze studenten is teruggekeerd naar hun thuisland en het is onzeker wanneer zij terug kunnen reizen. Door het sluiten van de concertzalen en podia zit een groot deel van onze studenten zonder inkomen en de lock down heeft hun de mogelijkheid ontnomen om samen te spelen met hun collega’s en contact te houden met hun vrienden. Al het onderwijs wordt voorlopig online aangeboden.
‘In de afgelopen periode is gebleken hoeveel veerkracht onze docenten, staf en studenten hebben. Online lessen werden snel en goed opgezet, er werd effectief samengewerkt, overlegd en bovenal, de studenten konden online onderwijs blijven volgen en met hun docenten en medestudenten in contact blijven. We hebben instrumenten thuis gebracht bij studenten die geen instrumenten thuis hadden en er is ook een steunfondsen opgericht voor de studenten die het financieel moeilijk hebben. Dankzij een extra inzet van onze studie coaches en programmacoördinatoren, monitoren we een groot deel van onze studenten op individuele basis. Verder zijn er verschillende initiatieven genomen vanuit de AHK en andere instellingen om studenten financieel tegemoet te komen.
‘Het is nog steeds onduidelijk wanneer het onderwijs op normale wijze plaats zal vinden. In de tussentijds zijn we bezig om een mooi festival te organiseren, zodat wanneer deze lock down afgelopen is, veel ensembles en bands weer muziek samen zullen maken.’
Joan Reinders van het Millennium Jazz Orchestra klinkt relatief monter. ‘Onze Gershwin Celebration Tour met Fay Claassen en het Matangi strijkkwartet is met goed gevolg afgesloten, incl. de afhandeling met de fondsen (duurde 3 maanden). Net op tijd voordat het virus roet in het eten ging gooien. Voor MJO is alleen het jubileumconcert niet doorgegaan: 30 jaar Theater Bouwkunde. Het zou gevierd worden op zondag 3 mei. Erg jammer maar niet echt een ramp natuurlijk. Wat erger is dat mensen uit het orkest en dan vooral de zzp’ers het nu erg moeilijk krijgen.
Komende maanden ga ik een nieuwe compositie schrijven voor MJO met een duur van ca. 50 tot 60 minuten, met de titel Bleeding Amazonia, waarin de muziek van Brazilië centraal staat. Een samenwerking aan met de bekende zangeres Lílian Vieira. En dan hopen dat we in september de studio in kunnen om het op te nemen! De première is in januari 2021.
Natuurlijk onder voorbehoud van de ontwikkeling van het coronavirus…’
Eva Huisman (TivoliVredenburg Utrecht) vindt het heel jammer dat het jazzfestival Transition is afgelast, ‘Dat stond op 4 en 5 april gepland en zou dit jaar voor het eerst uitgroeien tot een tweedaags festival. Daar balen we ontzettend van. Het is nu stil in TivoliVredenburg. Dat zijn we niet gewend. We moeten ons personeel missen, de artiesten en musici, en bovenal het publiek. In het pand pakken we klussen op die normaal gesproken in de zomer worden uitgevoerd – het is fijn dat dat nu kan. Waar mogelijk werken we thuis. We zijn nog druk met het verplaatsen van veel evenementen, presenteren nu ook online programma, en zetten ons in voor de collega’s en artiesten die hard getroffen worden.
Op 12 maart sloten we in één klap onze deuren. Ook ons café Het Gegeven Paard en restaurant Danel zijn dicht. TivoliVredenburg is een plek waar heel veel mensen kunnen samenkomen, en precies dat kan een tijd niet. Ook ons tweedaags jazzfestival Transition,, kon niet doorgaan. De financiële gevolgen voor de culturele sector zijn enorm. De hulp vanuit het ministerie helpt om de eerste crisismaanden door te komen, maar de consequenties voor het nieuwe seizoen zijn nog niet te overzien.
‘Maar we kunnen niet wachten om weer open te gaan. Ook al is het niet veel, de versoepeling naar 30 personen per 1 juni geeft ons weer mogelijkheden om publiek te ontvangen, artiesten op het podium te zetten, medewerkers te laten werken, muziek te laten klinken. Dat geeft weer perspectief.
‘Ons pand is gelukkig groot. In zes zalen, alle ruimtes daartussen en ons café en restaurant met terrassen hebben we speelruimte. We overwegen een soort ‘tours’ te organiseren, waarbij we het publiek via verschillende zalen in tijdslots langs muzikale performances leiden. Dat zou binnen de voorwaarde van 1,5 meter afstand moeten lukken. Zo maken we op een veilige manier maximaal gebruik van ons gebouw. We hopen hiermee in de zomer van start te kunnen.
‘Rendabel wordt deze vorm van heropening niet. Normaal gesproken ontvangen we duizenden bezoekers per dag en bieden we tegelijkertijd ruimte aan popconcerten, klassieke orkesten, jazzbands, debatten en dansnachten. Nu ligt het voorjaarsseizoen en de zomer eruit, en ook in de najaar vallen grote gaten in de programmering. We zullen dus extra financiële steun van de overheid heel hard nodig hebben. Toch is dit is een begin, de artiest krijgt weer mensen voor zich in plaats van een scherm, de technicus staat weer even aan de knoppen, het publiek voelt zich weer publiek.